Aftakelen
We zagen Poes Muis al een tijdje aftakelen. Mijn lief, ik, en de peuter. Wij zagen haar vermageren en vermoeider worden. De peuter keek naar Muis en Soes( de andere kat, ze zijn even oud) en sprak de woorden:
Muis is anders oud dan Soes, toch mamma?
Dat klopte. Soes klimt nog steeds over daken op zoek naar een duif. Poes Muis zocht vooral een Geranium waar zij achter kon zitten.
Voorbereiden op de dood
Haar opmerking was een mooie opening voor mij. Ik vertelde dat Muisje héél oud was en niet zoveel meer kon. Aline beaamde dit, ze vertelde dat Muisje langzaam loopt en wel heel veel slaapt.
Ik vertelde Aline, dat Muisje zó oud is, dat ze dood zal gaan. Natuurlijk kwam daar de vraag:
Wat is doodgaan?
‘Doodgaan is eigenlijk hetzelfde als kapot gaan’. Ik liet haar een dood plantje zien. Dat snapte ze wel. Je kan die plant water geven wat je wil, maar hij zal het niet meer gaan doen.
Het klinkt misschien wat naar, omdat ‘kapot gaan’ ook op een andere manier wordt gebruikt (‘ik maak je kapot’ bijvoorbeeld), maar dat heeft een peuter nog niet door. Ze weet nog wel dat haar speelgoed soms kapot gaat, dan kun je er niets meer mee doen.
‘maar waar gaat Muisje dan naartoe?’ Tja. Wat zeg je dan? Wij zijn niet gelovig. Ik vertelde dat Muisje door de dierenarts werd meegenomen, die zal Muisje dan naar de sterren sturen. Op die manier is het visueel voor haar dat de kat echt weg is en niet meer terug kan komen.
We kochten een doosje, een dekentje en Aline maakte een mooie tekening.
Inslapen
De dag dat de dierenarts kwam, heeft mijn man samen met de peuter afscheid genomen van Muisje. Ik ben toen met de dierenarts naar boven gegaan. De dierenarts gaf Muisje haar spuitje en we namen Muisje mee naar beneden in de doos die Aline had uitgezocht en waar een dekentje in lag die zij uitgekozen had. Daar zou Muisje in gaan als ze dood is. Ik vertelde Aline dat Muisje, toen we bovenkwamen, dood was. Ik koos ervoor om niet te zeggen dat de dierenarts dit deed, aangezien ik haar ken: ‘waarom? dat is zielig? Hoe dan?’ en aangezien ze bijna voor haar vaccinatie moet, leek me dat niet zo verstandig.
Beneden vroeg ik Aline of ze Muisje nog wilde zien, nu ze dood was. Dat wilde ze wel.
Laat je kind kiezen: wil je even kijken of niet?
Wees vooral niet bang om kinderen het dier te laten zien. Dit is voor kinderen dé manier om te ontdekken wat dood nou eigenlijk is. Dat het niet hetzelfde is als slapen en dat het er niet eng uitziet. Ook dat hoort bij rouwverwerking. Een beeld vormen van de dood. Ze weghouden van het dier, zou ze bang kunnen maken. Kinderen voelen zelf aan of ze dit aankunnen of niet, laat de keuze dus, als het even kan, bij je kind. (dit kun je uiteraard alleen doen als de kat toonbaar is)
Aline probeerde Muis wakker te maken, maar dat lukte uiteraard niet. ‘Nu weet ik wat dood is’ sprak mijn driejarige.
We legden een mooie tekening bij Muisje en de dierenarts nam haar mee.
Ze praat nog vaak over Muisje. Niet op een enge manier. Ze beseft dat Muisje oud was, en heel zwak. Naar de sterretjes gaan was voor Muisje het beste, want ze kon niet zoveel meer.
Inmiddels heb ik Aline een Look- a- like ploesiepoesie van Muis gegeven, daar is ze heel blij mee.
Rouwverwerking, waar heb je dit vandaan Kim?
Zowel tijdens mijn opleiding Pedagogiek als aan de Pabo heb ik mezelf gespecialiseerd in rouwverwerking bij kinderen. Dat komt mij nu erg goed van pas. Heb je een andere kijk? Heb je vragen? Wil je meer weten? Laat maar een reactie achter 🙂
Wil je meer lezen, dan kan ik je onderstaande site van harte aanbevelen:
Dat heb je haar mooi uitgelegd. Open praten over moeilijke onderwerpen hoort bij het opvoeden. Het maakt onderdeel uit van het leven. Tuurlijk pas je de manier waarop je iets uitlegt aan de leeftijd/niveau van het kind.
Mijn kinderen hebben al verschillende malen meegemaakt dat een huisdier doodging.. Een enkele keer betrof het nog een jong dier maar meestal was het dier toch wel op leeftijd.
Als een dier ziek is dan leg vertelde ik dat ook tegen de kinderen. Toen ik de beslissing had genomen om onze (de eerste kat die de kinderen meemaakten) Punky in te laten slapen. Heb ik dit ook aan oudste uitgelegd. Punky kreeg last van onvoorspelbaar agressief gedrag, echt niet leuk om mee te maken. Zeker niet als de kinderen 1 jaar en bijna 6 jaar zijn. Ik heb de oudste uitgelegd dat er iets mis was in het hoofdje van Punky en dat de dierenarts al veel geprobeerd had maar niks hielp en dat dit erg zielig was voor het beestje omdat deze lief wilde zijn en dan toch beet of uithaalde. Er werd dus besloten om Punky niet meer te laten lijden en een spuitje te geven. (Punky bleek achteraf een hersentumor te hebben)
Onze kat Tinus is overleden aan een epileptische aanval. Het was de eerste en de laatste. Toen heb ik Tinus ook in een doos gelegd en toen de kinderen ‘smorgens verteld wat er die nacht gebeurt was. Gehuild hebben de kinderen. De oudste is die dag ook ziek uit school thuis gekomen. ’s Middags hebben we Tinus in onze eigen tuin begraven.
Ik vertel de kinderen niet dat het een sterretje werd. Ik vertel dat ze niet meer leven en niet meer terug kunnen komen. Maar wel dat alle herinneringen bij ons blijven. Dat verdriet erbij hoort bij afscheid nemen. Mijn beide kinderen maakten een tekening van Tinus (die nu in de bewaardoos zit).
Inmiddels weten de kinderen dat dieren/mensen dood kunnen gaan. In de 7 jaar kittenopvang zijn we toch al gauw 12-15 kittens ‘verloren’. Ze snappen nu ook dat een dier soms niet beter gemaakt kan worden en dat het beter is voor het beestje om ‘in te laten slapen/af te maken.
Ik heb het er dan ook over met ze dat we voor mensen meer moeite doen om ze in leven te houden. Maar dat er veel regeltjes gelden voor mensen om te stoppen met leven als dit ondragelijk is. Dus dat het lang duurt eer deze mensen geholpen worden met hun wens. We hebben het meegemaakt dus veel over gepraat. Mijn kinderen zeiden toen dat er over praten helpt met het afscheid nemen en een goede herinnering over te houden aan die persoon. En de jongste zei toen zo mooi dat de herinnering eigenlijk mooier is want die heb je altijd en een persoon zie je alleen als je bij elkaar op bezoek gaat.
Het lijkt me een hele goede manier. Vaak als je het uitlegt, is het al goed en gaat kinderen gewoon weer verder met hun gewone dingen.
ja precies! als je dingen gaat verzwijgen dan voelen ze dat aan en vertrouwen ze je minder.. Aline heeft het er nog over: ‘wij hebben drie poezen, maar eentje is dood.’
ook mooi zeg! fijn dat er eerlijk mee om gegaan wordt! Dat van dat sterretje hoeft ook niet natuurlijk, maar vond dat wel mooi. Mijn moeder vertelde dat ook aan mij en ik heb daar heel veel troost uitgehaald.